Themabijeenkomst: Zorg in de Wijk

Donderdagmiddag 11 december

Om 13.30 heet Henk Linde de ongeveer 50 aanwezigen welkom. Behalve mensen uit de doelgroep van migranten met een handicap of chronische ziekte zijn er ook een aantal beleidsmakers en mensen uit de zorg, in het bijzonder wijkzorg aanwezig.

In zijn inleiding schetst Henk de situatie van dit moment. Wij zitten in een periode van overgang naar door de overheid opgelegde wijkgerichte zorg, maar voor velen zijn de plannen niet concreet genoeg. Daar gaan we het vandaag over hebben en we gaan proberen om aan het einde van de middag met een lijst van knelpunten en aanbevelingen te komen die wij daarna aan de wethouder gaan aanbieden.

Daarna neemt Ahmed El Mesri het woord.

In zijn toespraak gaat hij in op de blijvende noodzaak van belangenbehartiging van mensen met een beperking. Ten eerste door de enorme bezuinigingen op het gebied van zorg en welzijn. Ten tweede door de overheveling van de opvang en begeleiding van mensen met een beperking naar de gemeenten. Ten derde omdat de wijzigingen in het zorgstelsel gebaseerd zijn op een groter inzet van vrijwilligers.

De nieuwe structuren die zij hiervoor in moeten richten zijn nog lang niet klaar, terwijl de veranderingen wel al per 1 januari 2015 ingaan. Het gevaar dreigt dat er veel mensen tussen wal en schip zullen raken!

Mantelzorg

Dhr. El Mesri waarschuwt dat er in Nederland al op grote schaal hulp wordt geboden door familie, vrienden en buren en dat er daardoor niet veel rek meer in zit. Daarnaast vullen vrijwilligersorganisaties zoals Onze Hoop al jaren de gaten in de reguliere hulpverlening. Deze organisaties weten bewoners met een hulpvraag te bereiken die buiten het zicht van reguliere organisaties blijven en bieden op informele wijze hulp en ondersteuning die bij hen aansluit.

Maar dat gaat niet vanzelf. Vrijwilligersorganisaties werken al jaren vanuit het hart aan het ondersteunen van hun medeburgers.

Willen wij hiermee door kunnen gaan en de rol kunnen spelen die de overheid graag van ons wil dan zal zij ons ook moeten ondersteunen en faciliteren.

Vooralsnog lijkt daar nog geen sprake van. Vandaar dat Onze Hoop in samen-werking met een aantal andere vrijwilligersorganisaties het initiatief heeft genomen tot de oprichting van de Alliantie van Informele Zorg.

Met deze Alliantie willen we blijvend aandacht vragen voor de noodzaak van het ondersteunen van vrijwilligersorganisaties die informele zorg bieden.

We willen erop blijven letten dat de mensen die het nodig hebben zorg van goede kwaliteit blijven ontvangen en we behartigen de belangen van vrijwilligers die informele zorg bieden.

Er is dus alle reden om waakzaam en kritisch te blijven. De rol van belangenorganisaties wordt alleen nog maar belangrijker. Zo ook die van Cliëntenbelang. Door het toenemend aantal kwetsbare bewoners met een migrantenachtergrond is het waarborgen van diversiteit binnen deze organisaties van groot belang.

Daarnaast is het cruciaal dat belangenorganisaties nog beter gaan samenwerken om een sterke partij te vormen naar de gemeente in deze tijd van transities.

Mensen met GGZ-achtergrond

Vervolgens leidt Anneke Bolle een workshop over mensen met een GGZ-achtergrond. Allereerst vraagt zij wie van de aanwezigen medewerkers zijn in zorgsector of gemeentelijk beleid. Dat blijken er nogal wat te zijn. Er is een kwartiermaakster, verschillende mensen uit de (wijk)zorg en iemand van de gemeente.

Waar Anneke erg van geschrokken is, is de mentaliteit bij de gemeente: ‘het komt wel goed’. Dit gegeven zal in de discussies van deze middag meermalen terug komen. Ook stelt het nieuwe systeem van wijkzorg veel te hoge eisen aan de netwerken, die mensen al dan niet hebben. Niet iedereen beschikt over netwerken, die ingezet kunnen worden, bv. in de mantelzorg, ouderen. Kwetsbare groepen, zeker in de GGZ, moet je actief opzoeken.

In verschillende onderzoeken is de rol van de migranten minimaal, terwijl die groep toch specifieke gezondheidsproblemen kent. In de plannen voor wijkzorg rusten te zware taken op de schouders van vrijwilligers.

Anneke vraagt wat de hulpverleners zelf vinden. Er komen verschillende reacties.

- Het meerjarenbeleidsplan bergt een conflict in zich (tussen de regelgeving door de overheid en de belangen van cliënten?).

- Initiatieven als samen eten enz. stemmen hoopvol.

- Veel mensen komen tussen wal en schip, vooral groepen als ongedocumenteerden.

-Een juriste die werkeloos is geraakt door de hoge kosten van mantelzorg: het is tijd voor burgerlijke ongehoorzaamheid; weg met de overheid en ook weg met de belastingen.

-Ook komt vanuit de zaal de suggestie om het contact tussen zorgvragers en aanbieders te versterken, bv. door het in het leven roepen van een facebookpagina.

-Iemand van Ypsilon: zorg is te duur geworden; gemeente gokt dat het allemaal vanzelf goed gaat. Er is een mentaliteitsomslag nodig.

-Mantelzorgmoeder van een kind met MS: iemand had ons moeten informeren, over de ziekte, wat er aan gedaan kan worden.

-Ook de dagbesteding wordt afgebroken; bovendien is er onvoldoende psychiatrische kennis op de juiste plek.

-Wijkverpleger: vrijwilligers, kom met je vragen.

-Ook op kernconcepten van de wijkzorg is kritiek: ZRM (zelfredzaamheidsmatrix) is te ver van mijn bed; keukentafelgesprek is op zich te formeel; is wel een manier om met elkaar in contact te komen.

-Een politiek vluchteling uit Irak met meerdere aandoeningen en met een vrouw met zware psychische problemen, die bovendien door de politie in Nederland was geslagen vraagt via dit forum hulp aan de gemeente. Hij voelt zich ook in het ziekenhuis, waar hij zeer vaak naar toe moet gediscrimineerd.

-Tenslotte komt ook nog het gebrek aan uitleg op een laagdrempelige manier aan de orde. Dit wordt opgenomen in de lijst van knelpunten.

Cliëntenbelangen

Vervolgens gaat Herman Klein-Tiessink, beleidsmedewerker bij Cliëntenbelang Amsterdam in op de stand van zaken bij de wijkgerichte zorg in 2014. Welke keuzes kunnen we nog maken? We moeten immers van de overheid anders gaan denken.

Naar de mening van Herman is de zorg niet slecht, maar wel het systeem, dat die zorg aanbiedt. De overheid lijkt te redeneren in de zin van: we sturen later wel bij. De ambtenaren zijn heel erg bezig met het creëren van criteria, regels en niet met de mensen. En dat wordt door bepaalde ambtenaren volmondig toegegeven.

Zij zitten vast aan de regelgeving vanuit Den Haag. Cliëntenbelang Amsterdam (CBA) dringt er bij de gemeente erg op aan om in gesprek te gaan met de cliënten. Ook het dwangmatige karakter van veel regels is een doorn in het oog. Bv. veel mantelzorgers zeggen: haal het 'moeten' eruit. Positief geluid is dat de gemeente geld gaat investeren in de mantelzorg.

Keukentafelgesprekken

In 2014 is de wijkgerichte aanpak pas in juni gestart, in plaats van in januari. Bijkomend probleem is dat het professioneel aanbod niet een uniform geheel is. Sterker nog, zij zijn elkaars concurrenten. Toegang tot de zorg is het keukentafelgesprek. Daar zou volgens CBA ook een fysio- of ergotherapeut bij moeten zitten vanwege de belangrijke rol die deze behandelaars in het zorgproces spelen. De kwartiermaker is degene die met een samenhangend plan moet komen.

CBA is bezig met een groot onderzoek in samenwerking met de VU, waarin cliënten zichzelf onderzoeken. En naderhand wordt de vraag nogmaals gesteld: bent u nu echt geholpen?

CBA is er ook een voorstander van dat cliënten ondersteund worden door een onafhankelijk cliëntondersteuner, die ook bij het keukentafelgesprek aanwezig is. Uiteindelijk moet de cliënt zelf kunnen beslissen op basis van relevante informatie. Hij/zij moet dus goed geïnformeerd zijn.

CBA gaat ook trainingen geven (in samenwerking met de vrijwilligersacademie). Bv. Hoe voer je een keukentafelgesprek?

De kwartiermaakster uit de Indische buurt merkt op dat formeel en informeel ook van elkaar kunnen leren. De Indische buurt is daar een goed voorbeeld van. Binnen de Alliantie voor Informele zorg worden vrouwen geleerd te leren signaleren in de wijk. Ook professionals leren daarvan.

Ten slotte is er nog een initiatief van de gemeente: woningcorporaties bewegen om extra ruimte beschikbaar te stellen voor mantelzorgers.

Wensen, Conclusies en Aanbevelingen

Tijdens de discussies is de dagvoorzitter druk bezig flip-overs te beschrijven met wensen, conclusies en aanbevelingen.

Wensen: tijdens de bijeenkomst werden een aantal wensen geformuleerd. Hieronder de belangrijkste.

1) - Het is een wens om de aanpassingen te zien als een glas dat half vol is in plaats van half leeg.

- In de zorg zijn zoveel managementlagen gekomen dat we soms door de bomen het bos niet meer zien. We zouden de zorg graag meer “peer to peer” georganiseerd zien en dat de gemeente/overheid dat faciliteert. - Het is een wens dat de zorg zoveel mogelijk maatwerk is.

2) Conclusies:

- Mantelzorgen is een vak!

- Mantelzorgers “moeten” teveel.

- De volgende activiteiten komen in de knel: dagbesteding, individuele begeleiding en vervoer.

- Het gevaar van zorg mijden gaat ontstaan omdat het allemaal te ingewikkeld en te duur wordt.

- In het meerjarenbeleidsplan van de gemeente missen de criteria ter beoordeling van de knelpunten.

- Aangezien er bij en na de transitie een formele en informele zorgverlening ontstaat, is er een grote behoefte aan verbinding en uitwisseling van wederzijdse kennis & vaardigheden. Op dit moment lijkt de informele zorg ondergesneeuwd te worden.

- Er is grote behoefte, zeker bij migranten aan duidelijke, beeldende en laagdrempelige informatie.

- Wat gebeurt er als je geen netwerk hebt?

- Er rusten te zware lasten op de schouders van vrijwilligers.

3) Aanbevelingen:

- Stel de cliënt centraal!

- De gemeente dient te zorgen voor een concreet plan t.a.v. vrijwilligersondersteuning. Er wordt nu veel te vaag gesproken over “voorzieningen” maar het wordt niet duidelijk wat dit inhoudt. - Door de inzet van veel meer vrijwilligers staat de deskundigheid van de zorg op de tocht. Het verdient aanbeveling dat de gemeente de deskundigheid borgt bij de inzet van veel vrijwilligers?

- Informatievoorziening: maak de informatievoorziening eenvoudig, duidelijk, beeldend en laagdrempelig. Ook op een geruststellende wijze zodat het voor de betrokkenen duidelijk wordt waar ze recht op hebben. - We bevelen de gemeente aan om in het transitie-proces 1 x per kwartaal informatie uit te wisselen en een ronde tafelconferentie te organiseren. Dit vergroot het draagvlak voor de veranderingen.

- Ook overheid voeden met informatie.

- Wederzijds leerproces formeel-informeel. Geef extra aandacht aan het leren van formeel door informeel.

- Maak een Facebookpagina om het contact tussen vraag en aanbod te bevorderen.

- Stel een onafhankelijk cliëntondersteuner aan.

- Zorg dat er een paramedisch professional bij het keukentafelgesprek aanwezig is. 

Voor meer informatie: 

Stichting Onze Hoop

Plantage Middenlaan 14-1
1018 DD Amsterdam
T 020 7525131
F 020 7525101
E info@stichtingonzehoop.nl 
W www.stichtingonzehoop.nl