Thema: Werkconferentie oudere migranten en de cultuursensitieve aanpak in de zorg

Stichting Onze Hoop - voor en door migranten met een handicap of chronische ziekte.

Verslag: Donderdag 19 november 2015

Op donderdag 19 november hield Stichting Onze Hoop een werkconferentie over oudere migranten en de cultuursensitieve aanpak in de zorg.

In haar inleiding, merkte dagvoorzitter Rahma El Hannoufi, directeur Empower Team, op dat er op dit moment circa vier miljoen 55-plussers zijn waarvan 12- 13% met een niet-westerse achtergrond. In 2030 zal ongeveer een kwart van de ouderen van migrantenkomaf zijn. Het aantal hulpvragen van oudere migranten zal daarmee flink toenemen. Is ons zorgstelsel hierop voorbereid? Hoe staat het met de toegankelijkheid van de zorg voor oudere migranten? En hoe staat het met de cultuursensitieve aanpak van bijvoorbeeld dementie?

WORKSHOP: De verbinding tussen formele en informele zorg, o.l.v. Rahma El Hannoufi 

In zijn toespraak wees de heer Ahmed El Mesri, voorzitter van Stichting Onze Hoop, op het feit dat veel migranten met een hulpvraag niet de weg weten te vinden naar de juiste voorzieningen – deze zijn vaak te hoogdrempelig en niet goed toegankelijk voor oudere migranten of migranten met een chronische aandoening of met een psychische of verstandelijke beperking. Emoties die met migratie samenhangen, taalbarrières, verschillende verwachtingen van hulpvrager en hulpverlener, verschillen ten aanzien van de beleving van ziekte en gezondheid, worden vaak niet onderkend waardoor er geen goede hulpverleningsrelatie tot stand komt.

Daarnaast spelen een gebrek aan informatie en taboes vaak een rol waardoor hulpvragen niet op tijd door de betrokkenen worden herkend of erkend en een duidelijke hulpvraag achterwege blijft. Een cultuursensitieve aanpak is daardoor nog altijd hard nodig, evenals het opzetten van goede samenwerkingsverbanden tussen de verschillende partners in de wijkzorg.

Wilt u de toespraak van dhr. El Mesri in zijn geheel lezen? Kijk dan op www.stichtingonzehoop.nl/onzehoop/toespraak-ahmed-el-mesri-19-november-2015-waarom-is-een-cultuursensitieve-benadering-noodzakelijk

Vervolgens vertelde mevrouw Guller van de Wekke, afdelingsmanager bij Axioncontinu, over haar ervaringen in de praktijk met het opzetten van dagactiviteiten voor oudere migranten. Tien jaar geleden begon zij met een Marokkaanse vrouwengroep. Er was een grote kloof tussen de behoeften van de vrouwen en de Nederlandse zorginstelling. Door de wensen van de vrouwen als uitgangspunt te nemen, heeft zij – met veel geduld en creativiteit en met een aantal toegewijde vrijwilligers – het voor elkaar gekregen dat de vrouwen een plek kregen waar zij zich thuis voelden en door middel van samenzijn hun isolement konden doorbreken.

Wat zij nu nog altijd mist, is een duidelijk beleid van instellingen ten aanzien van interculturele zorg, terwijl het juist van essentieel belang is dat het hoger en middenmanagement erachter staat. Anders werkt het niet. Ook moeten we af van het stigmatiseren van migranten als een ‘moeilijk bereikbare doelgroep’. Wie dit steeds over zichzelf te horen krijgt, voelt zich een probleemgeval en blijft weg. Het gaat gewoon om andere behoeften. In de zorg moeten de wensen van de cliënt centraal staan. Dit geldt voor alle cliënten, ongeacht komaf.

Haar huidige medewerkers biedt zij een scholing in interculturele competenties aan. Daarnaast is er altijd een allochtone medewerker bereikbaar voor vragen van autochtone medewerkers. Ook is er altijd een allochtone medewerker aanwezig bij de intake van een cliënt met een migrantenachtergrond. Dit wekt vertrouwen. Cliënten ervaren dit als een teken dat hun culturele en/of religieuze waarden gerespecteerd worden. Taal hoeft niet altijd een barrière te zijn. In de praktijk merkt zij dat lichaamstaal en iemand echt aankijken vaak veel belangrijker zijn en er altijd wel te communiceren is. Toegankelijkheid is een houding! Haar conclusie is dan ook: houd het simpel. Met een open, menselijke houding kom je al een heel eind. En leer gaandeweg van de praktijk. Een overzicht van interculturele competenties is als bijlage bijgevoegd.

WORKSHOP: Dementie bij oudere migranten o.l.v. Marlien Keune, Platform Mantelzorg Amsterdam

Na deze inleidingen konden de aanwezigen kiezen uit drie interessante workshops waar na afloop plenair verslag van werd gedaan.

•  Toegankelijkheid van de voorzieningen voor oudere migranten, o.l.v. Mustafa Abbou, sociaal makelaar

In deze workshop werd geconstateerd dat het aanbod van de gemeente compleet is maar complex. Het aanbod sluit niet aan bij de vraag. Het is bovendien onduidelijk; veel gaat tegenwoordig digitaal. Dit verhoogt de drempel voor migrantenouderen van wie veel analfabeet zijn of geen internet hebben. Vervolgens wordt de hulpvraag niet goed geformuleerd waardoor er foute beslissingen worden genomen. Vertrouwen en laagdrempeligheid zijn belangrijke aspecten als het gaat om de toegankelijkheid van voorzieningen voor oudere migranten. Voelen dat je welkom bent, dat je serieus wordt genomen is cruciaal. Goede communicatie speelt daarbij een belangrijke rol. Daarnaast ligt er een taak in het veranderen van denkpatronen van ouderen.  Zij moeten beter op de hoogte worden gebracht van hoe het werkt met het zorgaanbod en het aanvragen van voorzieningen.

• Dementie bij oudere migranten o.l.v. Marlien Keune, Platform Mantelzorg Amsterdam

In de praktijk blijkt het vaak lastig om migrantenouderen en hun familieleden te bereiken met informatie over dementie. Binnen veel etnische groeperingen wordt dementie niet erkend. Wat vaak wel wordt geaccepteerd en herkend is als iemand steeds vergeetachtiger wordt. Door het anders te noemen, kun je er toch over in gesprek. Deze indirecte werkwijze is vaak nodig om het onderwerp bespreekbaar te maken. Daarnaast werkt verbale communicatie vaak beter dan schriftelijke. De informatie kan verspreid worden via zelforganisaties, inburgeringcursussen en zorginstellingen. Voorlichting op laagdrempelige locaties in eenvoudig taalgebruik is nodig om ouderen uit andere culturen te bereiken. En dit is van groot belang aangezien steeds meer migranten ouder worden in Nederland. Dit betekent een toenemend aantal hulpvragen rondom dementie waar op een cultuursensitieve manier op moet worden ingegaan, willen wij adequate zorg en ondersteuning aan deze bewoners kunnen bieden.

• De verbinding tussen formele en informele zorg, o.l.v. Rahma El Hannoufi

In deze workshop werd gesproken over het toenemende beroep dat op de informele zorg wordt gedaan en de samenwerking tussen formele en informele zorg. Informele organisaties, zoals Onze Hoop, hebben het moeilijk. Wankelende financiering en gebrek aan passende ruimte, maken hun voortbestaan onzeker. Dit ondanks de cruciale rol die zij vervullen in het bereiken en ondersteunen van migranten met een hulpvraag en als intermediair tussen hulpvragers en formele organisaties. Desondanks willen zij graag met formele organisaties samenwerken om de zorg en ondersteuning van hun doelgroep te verbeteren. Formele organisaties moeten er nog aan wennen maar zij zien ook kansen binnen deze samenwerking.

Door bezuinigingen kunnen zij minder diensten leveren. Door samen te werken met informele organisaties kunnen zij hun cliënten toch een goede dienstverlening bieden. Wel moet je er voor zorgen dat het geen werkverdringing wordt. In Amsterdam Zuid Oost spreken organisaties ook andere wijkpartners aan op hun maatschappelijke betrokkenheid, zoals woningcorporaties die vervolgens ruimte beschikbaar stellen. Of hogescholen die studenten inzetten voor onderzoek of projecten. Samenvattend: we moeten de kracht van de informele zorg waarderen. Daar hoort bij dat we niet onbeperkt een beroep op vrijwilligers kunnen doen, anders raken zij overbelast. De samenwerking tussen informele zorg onderling en tussen formele en informele zorg biedt kansen. Als we elkaar als gelijkwaardig beschouwen en creatief zijn met middelen, kunnen we samen werken aan het behoud en het verbeteren van de zorg en ondersteuning van kwetsbare migranten.

Veel van de bezoekers hadden behoefte om de interessante en belangrijke punten die tijdens deze middag aan de orde zijn gekomen verder op te pakken. Vanmiddag was een startconferentie. Er zal zeker een vervolg komen. Wellicht in de vorm van een leerwerkplaats cultuursensitieve zorg.

Tijdens de borrel werd er nog gezellig nagepraat en werden diverse samenwerkingsverbanden gesmeed.

WORKSHOP: Toegankelijkheid van de voorzieningen voor oudere migranten, o.l.v. Mustafa Abbou, sociaal makelaar

Bijlage Interculturele competenties voor hoger en middenmanagement

1. Kent de eigen waarden en normen, kan hierop reflecteren en is zich bewust dat anderen op een andere manier kunnen reflecteren;
2. Is zich er van bewust dat de eigen waarden en normen cultuurbepaald zijn en dat deze niet vanzelfsprekend gedeeld worden of even belangrijk gevonden worden door mensen uit andere culturen;
3. Kan zich vanuit bewustzijn van de eigen identiteit open stellen voor de ander;
4. Heeft een nieuwsgierige, open en onbevooroordeelde houding;
5. Heeft respect voor de cliënt en diens cultuur, normen en waarden;
6. Is in staat en bereid om zich te verdiepen in de religie, cultuur en normen en waarden van de cliënt;
7. Kan wisselen van perspectief en het eigen referentiekader waar nodig loslaten om zich in de ander te kunnen verplaatsen;
8. Is op zoek naar gemeenschappelijkheid, maar kan ook herkennen en accepteren dat de waarden en normen van de cliënt en van zichzelf kunnen verschillen en dat die verschillen soms niet op te lossen zijn;
9. Kan grenzen stellen en kan op een transparante en verantwoorde wijze buiten de gestelde kaders denken.
10. Kan omgaan met mensen met beperkte (gezondheids)zorgvaardigheden.

Met dank aan de ondersteuning door Cliëntenbelang Amsterdam

Voor meer informatie: 

Stichting Onze Hoop

Plantage Middenlaan 14-1

1018 DD Amsterdam

T 020 7525131

F 020 7525101

E info@stichtingonzehoop.nl

W www.stichtingonzehoop.nl

© Stichting Onze Hoop