waarom is een cultuursensitieve benadering
noodzakelijk?
Goede
middag dames en heren. Wat fijn dat u in zulke grote getale aanwezig bent op
deze werkconferentie van Stichting Onze Hoop. Onze Hoop is een belangenvereniging
voor migranten met een beperking. Wij komen al jaren op voor de belangen van
ouderen, chronisch zieken en mensen met een fysieke, verstandelijke of
psychische beperking met een migrantenachtergrond.
Waarom is daar een aparte
belangenvereniging voor nodig, denkt u misschien. Migranten zin inmiddels toch
wel ingeburgerd en kunnen van dezelfde voorzieningen gebruik maken als alle
inwoners van Nederland? Helaas is dit nog altijd niet het geval. Ondanks het
feit dat veel tweede en derde generatie migranten volop aan de samenleving
deelnemen, is het voor veel migrantenouderen, nieuwkomers – waaronder
vluchtelingen – en migranten die met een beperking kampen, nog altijd moeilijk
om hun plek te vinden en op een gezonde, actieve manier aan de samenleving deel
te nemen. Waarom is dit?
De
samenleving is complex. Wie hulp of ondersteuning nodig heeft, wordt vaak naar
instanties doorverwezen die niet zijn ingesteld op de situatie van migranten.
Emoties die met migratie samenhangen, vaak al langer bestaande lichamelijke en
psychische klachten, taalbarrières, culturele invloeden rondom communicatie,
autoriteit, respect en de beleving van ziekte en gezondheid, worden vaak niet
onderkend waardoor er geen goede hulpverleningsrelatie tot stand komt. Wie
voorzieningen aan wil vragen, wordt bovendien geconfronteerd met een enorme
mate van bureaucratie. Een overmaat aan instanties, onbegrijpelijke formulieren
–die vaak ook nog eens digitaal moeten worden aangeleverd – en steeds
veranderende regels, zijn grote drempels als je de taal niet goed spreekt,
veelal met trauma’s net uit een ander land komt of jarenlang geïsoleerd hebt
geleefd.
Met de
wijkzorg hoopt de gemeente de zorg en ondersteuning van kwetsbare burgers
dichterbij, meer gecoördineerd en op maat aan te bieden.
Maar
nog altijd blijft het bereiken van migranten met een ondersteuningsvraag een
probleem. Waarom is dit? Waarom doen deze mensen de ‘voordeur’ niet open en
lijken ze niet open te staan voor goedwillende hulpverleners?
Vaak
hebben mensen al meerdere malen bij hulpinstanties aangeklopt maar voelen zij zich
niet geholpen. De bejegening, communicatie en het hulpverleningsaanbod sluiten
niet aan bij de behoeften van deze bewoners. Zij voelen zich weggestuurd zonder
geholpen te zijn en hebben geen vertrouwen meer in het systeem. Daarnaast
spelen taboes vaak een rol. Je loopt niet te koop met het feit dat jouw vader
of moeder dementerend is of dat jouw kind een psychische of verstandelijke
beperking heeft. Als dit überhaupt wordt onderkend. Want er is nog veel onkunde
over dit soort ziektebeelden en welke behandelmogelijkheden er zijn. Uit
schaamte worden aandoeningen vaak niet op tijd herkend of erkend. Nog al te
vaak worden bovennatuurlijke verklaringen en geneeswijzen ingezet in een poging
om het probleem in eigen kring op te lossen.
Hetzelfde
geldt voor mantelzorgondersteuning. Veel zoons en dochters hebben moeite om de
zorg voor hun ouders te combineren met werk of zij wonen niet meer in de buurt.
Ze voelen zich toch verplicht om de zorg op zich te nemen en zijn niet snel
geneigd om hulp van buitenaf in te roepen. Zij raken hierdoor snel overbelast.
Ook hierbij spelen enerzijds een gebrek aan informatie en anderzijds
belemmeringen die voortkomen uit taboes een rol. Als eenmaal is besloten om dan
toch een beroep op de aanwezige voorzieningen te doen - bijvoorbeeld in de vorm
van respijtzorg - blijkt het nog moeilijk om een organisatie of vrijwilliger te
vinden die aansluit bij de behoeften en wensen van de hulpvrager. Vooral als
het gaat om dementerende ouderen kan het lastig zijn om een vreemde toe te
laten.
Verwachtingen
dat dit binnen de familie wordt opgelost, oude culturele gewoontes die de kop
opsteken en het terugvallen op de moedertaal zijn factoren die bovenop de al
moeilijke en vaak schrijnende verschijnselen van een dementerende oudere komen.
Dit
zijn allemaal redenen waarom een cultuursensitieve aanpak nodig is in het
bereiken en ondersteunen van deze groep migranten.
Daarnaast
komen depressie en eenzaamheid veel voor onder oudere migranten. Dit heeft vaak
te maken met verwachtingen die niet zijn uitgekomen. Mensen zijn hier naartoe
gekomen met het idee een goed leven voor zichzelf en hun kinderen op te bouwen
en wellicht ooit terug te keren als geslaagde, welgestelde mannen en vrouwen
die in aanzien hun oude dag in een vertrouwde omgeving doorbrengen. De
werkelijkheid bleek echter anders. Veel ouderen leven – ondanks hun inzet en
bijdrage aan de Nederlandse samenleving – in moeilijke, vaak armoedige
omstandigheden. Zij hebben voor hun gevoel gefaald. Hun ziel is gekwetst. Zij
leven geïsoleerd, in schaamte en voelen zich gedeprimeerd. Wie deze ouderen wil
ondersteunen moet kennis hebben van hun omstandigheden, hun hoop, hun dromen en
hun teleurstellingen.
Onze
Hoop werkt al jaren met deze mensen. Met onze spreekuren en laagdrempelige hulp
en ondersteuning weten wij de mensen te vinden.
En andersom. Want wie eenmaal goed wordt geholpen, blijft terugkomen
wanneer dat nodig is en zegt het voort aan anderen. Wij kennen de problemen van
de mensen, weten hun vertrouwen te winnen en weten wat er nodig is om hen op
een effectieve manier te ondersteunen. Maar niet alleen dat. Omdat wij het vertrouwen
van de mensen hebben, kunnen wij ze ook stimuleren om actiever aan de
samenleving deel te nemen, om zich beter op de hoogte te stellen van de heersende
normen en waarden, op een begrijpelijke manier uit te leggen wat het betekent
om zelf meer verantwoordelijkheid te nemen en zich los te weken van culturele
gewoontes die belemmerend werken.
Wij
vormen daarmee een cruciale intermediair voor instanties die met
hulpverleningsprogramma’s deze mensen willen bereiken.
Het
feit dat de overheid een steeds groter beroep doet op vrijwilligers om
kwetsbare bewoners te ondersteunen, heeft voor- en nadelen. Vrijwilligersorganisaties
zoals Onze Hoop staan dicht bij de mensen. Zij begrijpen de problemen van de
mensen en bieden laagdrempelige en effectieve vormen van ondersteuning. Nadeel
is dat het groter beroep dat er op vrijwilligersorganisaties wordt gedaan niet
gepaard gaat met de extra ondersteuning die nodig is om dit werk te kunnen
doen. Het werven, trainen en begeleiden van vrijwilligers die rekening houden
met de invloed van migratie en de culturele achtergrond van de hulpvrager, een
locatie waar wij laagdrempelige inloopspreekuren en cultuursensitieve dagopvangprojecten
voor ouderen en mensen met een beperking kunnen organiseren, een kantoorruimte
van waaruit wij ons werk kunnen doen en fondsen om de continuïteit van het werk
te kunnen garanderen. Onze Hoop is een van de organisaties van wie de subsidie
is stopgezet. De gemeente vindt het niet meer nodig om extra aandacht voor
kwetsbare migranten te hebben. Ik hoop dat u inmiddels zult begrijpen dat dit
nog wel heel hard nodig is.
Deze
conferentie is daardoor – naast informatief – een oproep aan alle
wijkzorgpartners om de krachten te bundelen zodat we samen kunnen zorgen voor
een effectieve ondersteuning van kwetsbare migranten. De uitwisseling van
kennis, het mogelijk maken van de inzet van deskundige vrijwilligers, en
projecten waarin formele en informele zorg samenwerken om effectieve vormen van
hulpverlening te ontwikkelen, kunnen we alleen samen doen. Tijdens de borrel is er volop gelegenheid om met elkaar
van gedachten te wisselen. We hopen dat dit zal uitmonden in concrete
samenwerkingsprojecten waarmee wij de kwaliteit van leven van migrantenouderen
en migranten met een beperking kunnen verbeteren.
Hartelijk
dank voor uw aandacht.
©Ahmed El Mesri
Geen opmerkingen:
Een reactie posten